De Ronde van Frankrijk voor vrouwen, une petite histoire
De zomer van 2022 brengt de eerste Tour de France voor vrouwen sinds 2009. Ooit was de Ronde van Frankrijk voor vrouwen relatief succesvol, maar er moet een lastig parcours afgelegd worden om haar bestaan te garanderen, met - tot op dit jaar - een paar obstakels te veel. Intussen zit het vrouwenwielrennen in de lift, met kijkcijferrecords, nieuwe en grote ploegen en een professionalisering van het vrouwenpeloton. Een terugkeer van de Tour de France op de wieleragenda leek dan ook eerder een kwestie van tijd. Waarom is de rittenkoers in de eerste plaats ooit verdwenen? Een terugblik op de korte en bewogen geschiedenis van de Tour voor vrouwen.
Le Tour Féminin
De allereerste Ronde van Frankrijk voor vrouwen wordt gereden in 1984, onder de vleugels van de organisator van de Tour voor mannen, de Société du Tour de France. De controversiële Tourbaas Félix Lévitan neemt het initiatief voor een eerste Tour voor vrouwen omdat hij wel brood ziet in de sport, en hoopt op die manier nieuwe sponsors aan te trekken. Wat de drijfveren ook mogen zijn: de eerste Tour Féminin is een feit, al komt die er niet zonder slag of stoot. Pas een week voor de start is er officiële zekerheid dat de wedstrijd voor vrouwen effectief gereden zal worden, parallel aan de ‘grote’ Tour, met plaats voor zes ploegen van elk zes renners.
De rittenwedstrijd voor vrouwen rijdt over hetzelfde parcours, maar de deelnemers starten verderop en leggen etappes af van 50 à 70 kilometer, met een totaalafstand van 1000 kilometer. Etappewinst is goed voor zo’n €100. De renners moeten ook cols beklimmen en krijgen vijf rustdagen. Nederland wint maar liefst veertien van de zeventien ritten van die eerste Tour Féminin.
Bron foto: Le Tour Féminin, 2007 via © Wikimedia
Ondanks heroïsche duels tussen de Nederlandse Leontien Van Moorsel en de Franse Jeanie Longo, de absolute toppers van die jaren, loopt de Société du Tour de France nooit echt warm voor het vrouwenwielrennen. In 1989 wordt de laatste Tour Féminin gereden. Daarna gaat de wedstrijd door het leven als Tour de la CEE Féminin. De Belgische Heidi Van De Vijver eindigt in 1992 als tweede en wint in 1993 de allerlaatste Tour de la CEE Féminin. Door gebrek aan sponsors en publiciteit trekt de Internationale Wielerunie, de Union Cycliste Internationale (UCI), in 1993 finaal de stekker uit de wedstrijd. Aan publieke interesse geen gebrek, maar de organisatie wil meer inzetten op de Tour voor mannen, ten koste van de tegenhanger voor vrouwen.
La Grande Boucle Féminine
Tegelijkertijd wordt vanaf 1992 de Tour Cycliste Féminin georganiseerd. Pierre Boué waagt zich aan een nieuwe Ronde van Frankrijk voor vrouwen, weg van onder de vleugels van de Tour de France voor mannen. De Nederlandse Leontien Van Moorsel wint de eerste twee edities. De Belgische Heidi Van De Vijver wordt zowel in 1992 als in 1993 derde.
In 1998 komt het tot een conflict tussen Pierre Boué en de Tourorganisatie over de naam van de wedstrijd en de kleur van de truien. De Société du Tour de France eist exclusiviteit over de naam 'Tour' en de Tour Cycliste Féminin wordt herdoopt tot La Grande Boucle féminine, om het dispuut te beslechten.
Door aanhoudende dopingschandalen bij de mannen en de Festina-affaire van 1998 wordt het steeds moeilijker om sponsors warm te krijgen voor het wielrennen en komt de wedstrijd onder druk te staan. Bovendien blijft de organisatie van de Tour de France, intussen omgedoopt tot Amaury Sport Organisation (ASO), stokken in de wielen steken. La Grande Boucle Féminine komt in moeilijke financiële papieren. In 2004 wordt de ronde niet gereden. In 2005 gaat ze van 10 à 15 naar 5 etappes, verliest ze haar UCI-classificatie en wordt het deelnemersveld in hoofdzaak nationaal. In 2009 wordt La Grande Boucle Féminine roemloos afgevoerd.
Bron foto: Alchetron
La Course
Toppers uit het vrouwenpeloton zoals de Nederlandse multidisciplinaire ex-wereldkampioen Marianne Vos (Jumbo-Visma) en ex-renner Kathryn Bertine van Saint Kitts and Nevis ijveren intussen jarenlang voor een nieuwe Ronde van Frankrijk voor vrouwen, en een versie die gelijkwaardig is aan de ronde voor mannen. Met Le Tour Entier, een initiatief van Bertine, Vos en de Britse Emma Pooley (gewezen tijdritkampioen en wegwielrenner die zich omgeschoolde tot triathleet) en Chrissie Wellington (ook een topper uit het triatlon), maken ze die eis formeel:
“Le Tour Entier wass established to call for a women’s race at the Tour de France, supported by wider changes in the sport, to help harness the full potential of women’s road cycling and develop the sport equitably and sustainably.”
In 2014 zet de ASO, in samenwerking met Le Tour Entier, een eerste stap in die richting en organiseert zij met La Course by Le Tour de France (kortweg La Course) een eendagskoers met aankomst op de Champs-Elysées. De roep om een volwaardige ronde voor vrouwen verstomt daarmee niet. Integendeel. Toch lijkt er die eerste jaren van La Course weinig hoop voor de toekomst. “Ik zou niet weten hoe we zo’n evenement in juli moeten organiseren”, vertelt directeur van de Tour de France voor mannen Christian Prudhomme daarover aan Eurosport. “We zouden de noodzakelijke vergunningen nooit krijgen, omdat op hetzelfde moment de Tour wordt gehouden. Het is simpelweg onmogelijk om die twee wedstrijden tegelijkertijd te houden. Een Tour de France voor vrouwen in juli zit er niet in.”
Ambassadeur en boegbeeld van het vrouwenwielrennen Marianne Vos legt nochtans haalbare oplossingen voor: kortere etappes dan de mannen, maar met dezelfde aankomst, waarbij de vrouwen voor de mannen uit rijden. Praktisch gezien is dat perfect haalbaar, aldus Vos. De hele organisatie voor de wedstrijd van de mannen staat sowieso al paraat en kan met enkele aanpassingen prima ingezet worden voor de wedstrijd van de vrouwen.
Ook de verhoopte uitbreiding van de eendagskoers La Course komt er niet. Volgens ex-renner Kathryn Bertine is er maar één echte reden voor het stagneren van de beloofde progressie wat betreft La Course: “The only thing preventing the Tour de France from happening is ASO. They simply don’t want to include women equally. It’s sexism! A one-day race was a victory in 2014, but ASO failed to uphold their promise of growing the stages incrementally each year. If they include women and offer equal opportunities for broadcast rights and exposure, then the entire sport will thrive for both the men and the women!"
Uiteindelijk zal La Course niet worden uitgebreidt, maar een eendagskoers blijven van 2014 tot 2021.
De druk neemt toe, ook tijdens lockdown
De druk op ASO om een Tour voor vrouwen op poten te zetten neemt na 2014 alleen maar toe. Niet alleen de renners uit het vrouwenpeloton pleiten hiervoor. “Ik wil een Ronde van Frankrijk voor vrouwen zien tijdens mijn voorzitterschap”, zegt ook UCI-voorzitter David Lappartient op een gegeven moment. “La Course is mooi, maar ASO kan meer doen, en ik zet hen onder druk om dat ook te doen.”
Ook buiten het profpeloton ijveren vrouwen op de fiets voor een echte Tour voor vrouwen. Zo rijden de twaalf vrouwen van Donnons des Elles au Vélo sinds 2014 een schaduw-Tour de France. Drie weken lang rijden ze over exact hetzelfde parcours als de mannelijke profs, telkens één dag vooruit, over een totale afstand van 3351 km. Dat doen de liefhebbers zonder volgwagens, afgezette wegen, podium, begeleiding en verzorging. Elke dag deelt het team hun live locatie, zodat anderen vrouwelijke renners op elk moment kunnen aansluiten.
Tot slot is er geen sporttak waar de coronapandemie z’n impact niet kende. Zo blijft ook het wielrennen niet gespaard. Toch hoeft die impact niet altijd (louter) negatief te zijn. Voor het vrouwenwielrennen, en meer bepaald een heropleving van de de Tour de France, biedt het zelfs een onverwachte kans. Hoewel de Ronde van Frankrijk voor mannen in 2020 niet wordt afgelast, maar slechts wordt uitgesteld (naar augustus van datzelfde jaar), slaagt de ASO alsnog de handen in elkaar met het virtueel cycling platform Zwift om een virtuele editie op poten te zetten. Gedurende de eerste drie weken van juli 2020 worden diverse ritten voor professionele wielrenners georganiseerd, als ‘virtuele etappes van een Ronde van Frankrijk’. De virtuele Tour de France staat in het teken van internationale solidariteit. Inkomsten worden dan ook verdeeld over vijf goede doelen. Daarnaast is gendergelijkheid een belangrijk aspect binnen het initiatief. De wedstrijd staan open voor zowel vrouwelijke als mannelijke deelnemers en met oog op gelijkwaardigheid: mannen en vrouwen krijgen dezelfde ritten aangeboden.
De intenties inzake gendergelijkheid kaderen binnen een bredere visie van het cycling platform Zwift om hierop in te zetten.
Tour de France Femmes
Het prijzengeld komt uit een pot van €250 000 (waarvan €50 000 voor de winnaar), een ongekend bedrag bij wielerwedstrijden voor vrouwen, maar nog altijd een peulschil in vergelijking met het prijzengeld bij de Tour de France voor mannen, waar de winnaar maar liefst €500 000 in ontvangst mag nemen. De etappes zullen live worden uitgezonden. France Télévisions zet zijn namiddaguitzendingen over de koers een week verder, en met de European Broadcasting Union worden internationale uitzendingen mogelijk gemaakt (onder andere Eurosport). De Tour de France Femmes zal bij ons - net zoals de Ronde bij de mannen - live te volgen zijn op Sporza. Ook het populaire avondprogramma Vive Le Vélo blijft een week langer op het scherm voor de Tour de France Femmes.
Starten doen de vrouwen onder de Eiffeltoren met aankomst op de Champs-Élysées. De eindmeet bereiken ze via een steile klim op de top van La Super Planche des Belles Filles (11 140m) in de Vogezen. Vermits de rittenkoers gesponsord wordt door het virtueel cycling platform Zwift heet de wedstrijd officieel Tour de France Femmes avec Zwift. Het bedrijf - dat gendergelijkheid inzake onder meer prijzengeld en afgelegde kilometers onderschrijft in zijn eigen, virtueel georganiseerde races (zie ook de virtuele Ronde van Frankrijk van 2020) - sluit alvast een vierjarig contract af, wat wijst op een serieus engagement.
Ook vanuit de ASO wordt de intentie uitgesproken om een blijvend event op poten te zetten. De Tour de France Femmes krijgt daarnaast zijn eigen verantwoordelijke: Marion Rousse, voormalig wegwielrenner en ex-Frans kampioen, wordt aangesteld als Tourdirecteur. Ook andere belangrijke spelers uit de wielerwereld zetten mee hun schouders onder het initiatief. Strava, de nummer één applicatie om loop- en fietsycli te tracken en op sociale media te delen gaat een driejarige samenwerking aan met ASO voor zowel de Ronde voor vrouwen als die voor mannen. In de woorden van zesvoudig Frans kampioen Audrey Cordon Ragot, (Trek-Segafredo): “It is exciting to see Strava supporting women’s cycling with this partnership because it is the platform at the heart of professional and amateur cycling.” Amerikaans kampioen Lauren Stevens (EF Education-TIBCO-SVB) vult aan: “We’re continuing to see more equality in the support and atmosphere that’s being developed around women’s racing and I think it is going in the right direction.”
Bron afbeelding: https://www.letourfemmes.fr/en
Niet alle drempels voor het vrouwenwielrennen zijn daarmee zomaar van de baan. Aangezien de rittenkoers acht etappes omhelst en in rit vijf een afstand afgelegd wordt van 175 km, moest een speciale waiver bij de UCI worden aangevraagd. De races die onder de zogenaamde Women’s World Tour vallen hebben namelijk te maken met restricties. Om één of andere reden mogen deze slechts maximum zes etappes omvatten en een maximum afstand per rit van 160 km. Toch is enthousiasme het overheersende gevoel, zowel binnen als buiten het peloton.
“It is a key indicator that the sport is still progressing as we are now able to compete in the most well-known bike race in the world. I think the organisers have done a really good job preparing the route for this edition. It will showcase the best that women’s cycling has to offer … with the final stage finishing on the Super Planche des Belles Filles, one of the hardest climbs in professional cycling," vertelt ook Lizzie Deignan, ex-Wereldkampioen baanwielrennen en wegwielrennen, in The Guardian.
"Het is een heel mooie en belangrijke stap. De media-aandacht voor een Tour de France is veel groter dan voor andere wedstrijden. Voor elke sponsor wordt dit een heel belangrijk evenement," vertelt Lieselot Decroix, ploegleider bij Jumbo-Visma, aanSporza
Die visie van (voormalige) renners uit het vrouwenpeloton, zoals Van der Breggen en Deignan (vroeger actief onder haar geboortenaam Armitstead), maar ook Vos en Bertine, sluit aan met een besef dat nu ook bij ASO lijkt te zijn binnengeslopen: je kan het vrouwenwielrennen niet verder (blijven) ontwikkelen zolang een belangrijk event als de Tour de France ontbreekt.
Rest ons nog één vraag: waar de ASO op verschillende manieren aangeeft van deze hernieuwde Tour de France Femmes een blijvend event te willen maken, blijft het afwachten welke groei en progressie er mogelijk zullen zijn. Zal er ooit ruimte zijn voor een volwaardige rittenkoers van drie weken? Gaat het aanvragen van waivers voor uitzonderingen ooit wegvallen? Zit een traject met de iconische individuele tijdrit of doortocht door de Alpen of de Pyreneeën er binnenkort in? En, wat met het prijzengeld? Allemaal vragen om over na te denken, maar laat er vooral eerst gekoerst worden.
Dit is een update van een eerder verschenen artikel genaamd ‘De Ronde van Frankrijk voor vrouwen: een hindernissenparcours’ (2 juni 2019). Het artikel werd geüpdatet op 23 juni 2022 naar aanleiding van de Tour de France Femmes avec Zwift 2022.