hier komen promoties & acties

02.03 | Internationale Dag van Feministische Strijd

RoSa vzw licht elke twee weken een specifiek gendergerelateerd thema uit of bespreekt de genderdimensie van een actueel thema. Naar aanleiding van internationale vrouwendag op 8 maart, duiken we in de geschiedenis van deze dag, analyseren we de politieke boodschap van de historische eis om ‘brood en rozen’, en onderzoeken we of de populaire benaming van deze jaarlijkse strijddag - ‘vrouwendag’ - de lading wel dekt. Tot slot nodigen we jullie ook uit voor een lezing op donderdag 9 maart in de RoSa-bibliotheek.

Gepubliceerd op 02/03/2023

Volgende week woensdag, op 8 maart, is het weer Internationale Vrouwendag, een dag waarop feministen aller landen de straat op gaan, actie voeren, hun agenda’s en pennen scherpen, met elkaar in interactie gaan, hun plek opeisen. Ook in België belooft het een bruisende week te worden vol feministisch engagement. We lijsten hier alvast enkele interessante acties en evenementen op waaraan je in de loop van volgende week kan deelnemen Want redenen voor actie en strijd zijn er nog steeds. 

Al deze strijdvaardigheid ten spijt, zien we ook een tegenbeweging. De laatste decennia is vrouwendag voor velen gaan gelden als een feestdag, waarop we de vrouwen in ons leven (vaak letterlijk) in de bloemetjes zetten. Bedrijven herinneren hun cliënteel eraan via sociale media dat er vrouwen bij hen werken. Kapperszaken en parfumerieën bieden promoties aan, exclusief voor vrouwen. Moeders, zussen en vriendinnen krijgen Hallmark-kaarten en pralines. Van de historische feministische eis om brood en rozen, is vooral dat laatste blijven hangen. De boodschap erachter verdween op de achtergrond. Om deze jaarlijkse hoogdag van de internationale feministische beweging weer leven in te blazen, belichten we graag de geschiedenis en betekenis van deze poëtische slogan.

Brood en rozen

Zoals je in onze Pers:pectief rond internationale vrouwendag 2022 kon lezen, is 8 maart al sinds het begin van de twintigste eeuw een strijddag van de feministische beweging. In 1907 organiseert de Duitse socialistische feminist Clara Zetkin de Eerste Internationale Socialistische Vrouwenconferentie in Stuttgart, Duitsland. Een jaar later, niet toevallig op 8 maart, staken duizenden vrouwen in de kleding- en textielindustrie in New York, Verenigde Staten, om te strijden voor een achturige werkdag, betere arbeidsomstandigheden, waaronder de afschaffing van kinderarbeid, en kiesrecht voor vrouwen. De textielindustrie was een voornamelijk door vrouwen gestutte industrie, waar de lonen opmerkelijk laag waren en de arbeidsomstandigheden erbarmelijk. Helen Todd, een fabrieksinspecteur uit Chicago, ziet er alle dagen schrijnende taferelen. Ze raakt politiek betrokken bij de strijd van de arbeidersbeweging,concentreert zich in eerste instantie vooral op de kinderen die tewerkgesteld staan in de fabrieken, maar gaat zich gaandeweg steeds meer interesseren in de vrouwenbeweging die in de jaren 1910 in de VS vooral gericht is op het verwerven van het stemrecht. Zonder stemrecht, zo stelt Todd vast, beschikken vrouwen namelijk niet over de politieke macht om hun arbeidsomstandigheden te verbeteren. Todd reist van de ene staat naar de andere voor haar werk, maar ook voor haar groeiende engagement in de vrouwenbeweging. In september 1911 wordt een speech van haar gepubliceerd in The American Magazine waarin ze betoogt:

Met de roep om ‘brood en rozen’ eist Todd een broodnodige (pun intended) verbetering van materiële omstandigheden, hogere lonen om te kunnen voorzien in een waardig levensonderhoud, en  meer maatschappelijke waardering, respect en waardigheid, onder andere in de vorm van betere arbeidsvoorwaarden en uitbreiding van sociale rechten.

In december 1911 publiceert hetzelfde blad het inmiddels bekende gedicht Bread and Roses van James Oppenheim, die zich hiervoor inspireerde op de speech van Todd. Het gedicht werd vertaald in heel wat andere talen en werd ook door minstens drie componisten vertaald in muziek.

Wanneer arbeidsters in Lawrence, Massachusetts in het voorjaar van 1912 in opstand komen tegen twee uur loonverlies ten gevolge van een nieuwe wet, wordt de zinsnede ‘brood en rozen’ gepopulariseerd als dé leuze van de vrouwenbeweging in de VS. De arbeidsters, veelal immigranten, herkennen zich in deze poëtische verwoording omdat die hun eis voor betere lonen koppelt aan, en kadert binnen een bredere strijd van arbeidsters voor waardigheid en respect. Het gaat de demonstranten niet alleen om minimale economische verbetering; ze eisen respect en waardigheid. 

In het straatbeeld verschijnen meer dan twintigduizend arbeidsters en hun medestanders met pancartes met daarop de symbolische verwoording van hun eisen. De demonstranten, onder wie velen weinig tot geen Engels spreken, scanderen luidkeels de slogan ‘bread and roses’ doorheen de straten en aan de piketten. De staking gaat de geschiedenis in als de ‘Bread and roses strike’. 

Omwille van deze geschiedenis vind je het gedicht van oppenheim onder meer terug in de populaire The Essential Feminist Reader (2007), geredigeerd door Estelle B. Freedman. Dat boek kan je ontlenen in onze bibliotheek

Voor Internationale Vrouwendag 2023 wenst RoSa iedereen dan ook ‘brood en rozen’ - rechtvaardige materiële omstandigheden, maar ook respect, erkenning en waardigheid - en met iedereen bedoelen we ook daadwerkelijk ‘iedereen’.

‘Vrouwen’dag?

De afgelopen jaren ontstonden verschillende initiatieven om de tegenbeweging  waarin vrouwen vooral in de bloemetjes worden gezet en de strijd voor gelijke rechten naar de achtergrond verdwijnt, te counteren. 

Zo wordt er in Duitsland steeds vaker gesproken van de Internationale Dag van de Feministische Strijd of Internationale Feministische Dag, in plaats van (Inter)nationale Vrouwendag. Op die manier willen sommige actiegroepen de focus terug verschuiven naar de werkelijke betekenis van die dag, namelijk een samenleving creëren waarin gendergelijkheid gerealiseerd kan worden. 

Die naamswijziging zou ook voor meer inclusie kunnen zorgen, stelt doctoraatstudent Lee Eisold in een opiniestuk voor Kif Kif. Door het niet meer te hebben over vrouwen(rechten) en in plaats daarvan te spreken over feministen in het algemeen, zou deze nieuwe term ook voor meer verbinding kunnen zorgen, aldus Eisold. Alle feministen, ongeacht hun genderidentiteit, zouden zich dan aangesproken voelen en zonder drempels kunnen deelnemen aan activiteiten op 8 maart: hun strijdpunten zijn immers ook vervat in de feministische strijd, waardoor ze niet als buitenstaander behandeld worden. Natuurlijk hoef je niet alleen op te komen voor je eigen rechten of voor zaken die jezelf aanbelangen: solidariteit is immers een van de hoekstenen van feminisme. Toch creëert het gebruik van de term “vrouwen” op 8 maart drempels voor wie zich niet zo identificeert maar wel mee wil nadenken over een gendergelijke samenleving. 

Internationale Feministische Dag stelt verbinding voorop, en kan er ook voor zorgen dat de strijd om gendergelijkheid niet vergeten wordt op 8 maart. Ook in België - en ver daarbuiten - zou er een draagvlak gecreëerd moeten worden voor die naamswijziging, zegt Lee Eisold nog in diens stuk op Kif Kif:

De term Internationale Vrouwendag kent vandaag wereldwijd een historische waarde, en wordt door ontelbaar veel organisaties en bedrijven gebruikt. Hoewel het voor verschillende interpretaties over de eigenlijke betekenis van die dag kan zorgen, valt niet te ontkennen dat 8 maart een dag blijft waarop feministische en vrouwelijke stemmen die anders niet gehoord worden onder de aandacht komen. Het blijft met andere woorden wel een dag waarop de specifieke ongelijkheden waar vrouwen mee te maken krijgen belicht worden. 

Toch is het ook een feministische daad om termen, gebruiken en gewoontes in vraag te durven stellen, met de blik op een inclusieve toekomst.

Is feminisme nog relevant?

Feminisme, althans volgens onze definitie, is een verzameling van maatschappelijke en politieke stromingen die ongelijke genderverhoudingen in de samenleving kritisch analyseren en gendergelijkheid nastreven. Het heeft een rijke en bewogen geschiedenis, en wij zouden alvast betogen dat het nog niet aan haar laatste hoofdstuk toe is. Maar is dat wel zo? Is feminisme vandaag nog relevant? We horen geregeld stemmen opgaan die het tegendeel beweren. Soms wordt daar nog aan toegevoegd dat feminisme ‘hier bij ons’ niet meer nodig is, dat de strijd gestreden is en gendergelijkheid nu een feit is, een verworvenheid zelfs. Het zou deel uitmaken van onze geschiedenis, volgens sommigen zelfs van onze identiteit.

Op donderdag 9 maart buigt RoSa vzw zich over de vraag naar de relevantie van feminisme in België anno 2023. In een lezing van ongeveer een uurtje nemen we je mee in de boeiende geschiedenis van de feministische beweging in onze contreien. Daarbij doorzwemmen we niet alleen de verschillende feministische golven, we raken gaandeweg ook verzeild in verschillende feministische stromingen. Tot slot denken we samen na over de centrale waarden die al die verschillende feminismen binden, over de thema’s en de strijdpunten die doorheen de jaren steeds weer opduiken, en wat er vandaag op de feministische agenda staat.

We verwelkomen jullie graag in onze bibliotheek op donderdag 9 maart, vanaf 18u30. Om 19u stipt starten we met de lezing. Hierna is er tijd voor een babbel en een drankje. Iedereen is welkom, maar we vragen jullie om op voorhand in te schrijven. Plaatsen zijn immers beperkt. Om diezelfde redenen vragen we jullie ook om het ons te laten weten via mail naar info@rosavzw.be mocht je er na inschrijving toch niet bij kunnen zijn. Dan kan je plekje nog iemand anders gelukkig maken. Belangrijk: de aangekondigde NMBS-staking vanaf donderdag 9 maart om 22u zou voor het bijwonen van de lezing geen probleem mogen zijn. Rond 21u ronden we de avond af, en heeft iedereen nog ruim voldoende tijd om de vijftien minuten durende wandeling naar station Brussel Centraal te maken.Voor meer info en inschrijvingen:

In de pers:

Meer weten?

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:

Bron hoofdafbeelding en banner: chloe s. via Unsplash

#Pers:pectief #Thema #Strijd #Dag #InternationaleVrouwenDag #IWD #Feminisme #Gender #Protest #BrooEnRozen #RoSascbrhrijft

Op de hoogte blijven van RoSa thema's en actua?

Ontvang onze tweewekelijkse Pers:pectief waarin we een actueel of onderbelicht thema bespreken vanuit een genderperspectief, of kies voor onze driemaandelijkse Uitgelezen met tal van boekrecensies, interviews, de nieuwste aanwinsten in onze almaar groeiende collectie en nog veel meer, telkens rond één specifiek thema.

Schrijf je in