hier komen promoties & acties

Vaderschap

Zodra er kinderen geboren worden in een heterogezin, gaan mannen gemiddeld meer betaald werken en nemen vrouwen gemiddeld meer huishoudelijke en zorgende taken op zich. Zo groeit de genderkloof in heteroseksuele gezinnen na de komst van de eerste spruit. Dit betekent echter niet dat iedere man gelukkig is met het genderstereotiepe keurslijf van de kostwinner.

Veel vaders willen een grotere rol spelen in de opvoeding van hun kind(eren), maar komen daar vaak niet aan toe. Dat komt deels door hoe er in de maatschappij wordt aangekeken tegen vaders die meer tijd willen doorbrengen met hun kinderen, deeltijds werkende vaders en huisvaders. Attitudes vertellen echter niet het volledige verhaal. Ook een verouderd beleid speelt een belangrijke rol.

De moeder is het eerste aanspreekpunt

Vaders nemen hun rol als opvoeder vandaag veel nadrukkelijker op dan vroeger, maar dat lijken sommige leerkrachten, kinderverzorgers en artsen nog niet helemaal te begrijpen. Soms krijgen vaders wanneer ze alleen met hun kind naar een consultatie gaan de vraag “of mama ziek is”. Of scholen zoeken “voorleesmoeders”, alsof vaders die taak niet zouden kunnen uitvoeren.

Omdat mannen steeds meer betrokken zijn bij de opvoeding, wordt van hen verwacht dat ze naast de perfecte werknemer en de perfecte partner ook de perfecte vader zijn. En dat kan zijn tol eisen. Verschillende studies wijzen uit dat het percentage mannen dat kampt met depressieve gevoelens vlak na de geboorte van een kind varieert van 5 tot 10%. Ter vergelijking: bij vrouwen is dit 7 tot 20%. Maar doordat onderzoek naar postnatale depressies bij mannen nog in de kinderschoenen staat, is het aannemelijk dat de echte percentages hoger liggen.

Vaderschaps- en ouderschapsverlof zijn een recht

Vaders hebben net als moeders recht op drie maanden ouderschapsverlof, en (sinds 2021) op vijftien dagen geboorteverlof. Vanaf 2023 zal geboorteverlof voor vaders, meemoeders en meeouders zich bovendien nog verder uitbreiden naar twintig dagen. Cijfers wijzen echter uit dat 15 à 20% van de vaders niet het volledige geboorteverlof opnemen[1]. Een op vijf vaders die het wettelijke verlof wel opneemt, doet dat slechts gedeeltelijk wegens de hoge werkdruk, de sociale verwachtingen van de directe omgeving of terughoudendheid van de werkgever. Van zijn baas kan de vader al dan niet impliciet te horen krijgen dat dat wel eens het einde van zijn carrière kan betekenen. Bij meemoeders zien we dat verschijnsel niet. Voor hen is er minder sociale druk van buitenaf en verdwijnt zo de drempel om geboorte- en ouderschapsverlof op te nemen. Daarnaast voelen sommige vaders zich genoodzaakt om het geboorte- en ouderschapsverlof aan te vullen met jaarlijks verlof, of via een andere regeling. Vaak beschikken werknemers ook over te weinig informatie.

[1] Instituut voor Gelijkheid van Vrouwen en Mannen (2011). “De ervaringen van werknemers met vaderschapsverlof in België”.

15 à 20% van de vaders neemt niet het volledige geboorteverlof van tien dagen op.

Daarom lanceren De Vrouwenraad en de Gezinsbond in de zomer van 2017 een online petitie voor meer geboorteverlof voor vaders en meemoeders. Concreet willen ze een verdubbeling van het geboorteverlof voor werknemers en ambtenaren van 10 naar 20 dagen zonder inkomensverlies en een gelijkwaardige behandeling voor alle zelfstandigen. Geen overbodige luxe in Europa waar het gemiddeld aantal dagen geboorteverlof 12,5 dagen bedraagt. Er gaan ook stemmen op om het geboorteverlof te verlengen tot 14 dagen. Zweden blijft de uitschieter met drie maanden vaderschapsverlof en 16 maanden ouderschapsverlof (zelf te verdelen tussen de partners).

Vaders gediscrimineerd bij sollicitaties

Volgens onderzoekers aan de KU Leuven en UGent worden ook vaders gediscrimineerd bij sollicitaties. Mannelijke sollicitanten die aangeven één of twee kinderen te hebben krijgen 18% minder uitnodigingen voor een sollicitatiegesprek dan mannen zonder kinderen. Mannen met kinderen worden vooral als minder assertief, competitief, zelfstandig en dominant gezien. Eigenschappen die als typisch mannelijk worden beschouwd en belangrijk worden geacht om hogerop te geraken. Opvallend is ook dat vaderschap vooral afgestraft wordt in de private sector. In de publieke of de non-profitsector wordt geen ongelijke behandeling gevonden.

Momenteel wordt er gediscussieerd over de uitbreiding van de wet op gendergelijkheid met het vaderschap. Een vrouw die op het werk nadeel ondervindt omdat ze met geboorte- of ouderschapsverlof gaat, kan een beroep doen op de wet over genderdiscriminatie om dat aan te klagen. Maar die wet voorziet niet in hetzelfde recht voor mannen. (Zie ook: Zwangerschapsdiscriminatie)

Gescheiden vaders stuiten vaak op obstakels

Vaders die scheiden stuiten vaak op obstakels die hun rechten inperken en het lastig maken om hun vaderschapsrol in te vullen. Volgens Centrum Ouders (CO2) komen jaarlijkse duizenden vaders in een depressie terecht wegens onrechtvaardige regelingen.

Lange tijd ging het hoederecht voor kinderen zo goed als automatisch naar de vrouw in het geval van een echtscheiding. Sinds 2006 wordt voorrang gegeven aan gedeeld ouderschap, tenzij de rechter een grondige reden heeft om daarvan af te zien. Maar het komt nog voor dat het kind aan de moeder wordt toegewezen. Geen enkel onderzoek bewijst immers dat het kind gebaat is bij een automatische toeschrijving tot de moeder als voogd.  Daarnaast worden kinderen in meer dan 85% van de gevallen ingeschreven op het adres van de moeder, zodat studietoelagen en kindergeld alleen aan de moeder worden uitbetaald.

Groeiend aantal alleenstaande vaders

Volgens de laatste cijfers van Statistiek Vlaanderen (2016) moet 1 op de 5 eenoudergezinnen rondkomen met minder dan een minimuminkomen en groeit jaarlijks het aantal alleenstaande vaders. Hoewel het aantal alleenstaande moeders (8 op 10) het aantal alleenstaande vaders (2 op 10) overstijgt, maakt de situatie van alleenstaande vaders ze niet minder kwetsbaar.

Alleenstaande vaders – nog meer dan vaders in het algemeen – worden benadeeld door het stereotype van de zorgzame moeder, bijvoorbeeld bij gebrek aan genderneutrale ververshoeken.

De dagelijkse combinatie van het huishouden, school, werk en vrije tijd legt heel wat druk op hun schouders. Bovendien maakt het gebrek aan opvang, soepele werkuren en betaalbare huisvesting het er niet makkelijker op. Daarnaast worden alleenstaande vaders – nog meer dan vaders in het algemeen – benadeeld door het stereotype van de zorgzame moeder, bijvoorbeeld bij gebrek aan genderneutrale ververshoeken.

Aanbevelingen

Het Instituut van Gelijkheid voor Vrouwen en Mannen (IGVM) formuleert een aantal aanbevelingen om het vaderschap te beschermen tegen discriminatie. Allereerst mogen vaders niet ontslagen te worden wanneer ze geboorte- en ouderschapsverlof opnemen. Overigens is het belangrijk dat alle actoren begrijpen dat geboorte- en ouderschapsverlof een onvoorwaardelijk recht is van de werknemer. De werkgever kan het dus niet weigeren noch uitstellen of de voorwaarden ervan vastleggen.

Bovendien pleiten veel vaders voor een verlenging van het geboorteverlof, een gemiddelde van 22 dagen wordt als ideaal naar voren geschoven en zou deels voor en deels na de geboorte worden opgenomen. Daarnaast zou de opname van het geboorte- en ouderschapsverlof geen consequenties mogen hebben tijdens het verlof (bv. loon 100% betaald) noch erna (bv. toegang geven tot alle rechten in verband met promotie of opleiding). Tenslotte hebben vaders die zelfstandig werken en werkloze vaders even veel recht op geboorteverlof en is sensibilisering over geboorteverlof voor meemoeders en adoptieverlof voor homoseksuele vaders nodig.


Meer lezen?

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek: