Gender mainstreaming

Tot de jaren ’90 van de 20ste eeuw bestaat het emancipatiebeleid van de VN en in Europa en België enkel uit specifieke acties gericht op vrouwen, bv. de wet van het huwelijksgoederenrecht. Deze maatregelen zijn noodzakelijk maar zijn slechts een gedeeltelijke oplossing en veranderen de gegenderde structuren in de samenleving niet. Ook hier dringt na verloop van tijd de overgang naar een gendergerichte aanpak zich op, die toelaat genderrelaties en –structuren in vraag te stellen en te wijzigen: de gender mainstreaming strategie. 

Gender mainstreaming

Het mainstreamen van gender in het beleid kan worden samengevat als:

• een preventieve strategie die de implicaties nagaat voor mannen en vrouwen van geplande beleidsacties 
• met als doel diepgaande structurele gendergelijkheid in de samenleving te realiseren
• door zich niet te beperken tot specifieke maatregelen om vrouwen te helpen maar door de genderdimensie standaard te integreren in alle overheidsdomeinen (bv. gezondheid, werk, justitie, personeelsbeleid overheid…)
• een strategie op alle overheidsniveau’s (nationaal, regionaal, provinciaal, stedelijk,…)
• op een systematische manier uitgevoerd: in alle fasen van een beleidsmaatregel, wet of -programma : voorbereiding, besluitvorming, implementatie, monitoring, toepassing, evaluatie. Dit alles gebaseerd op onderzoek (een vergelijkende genderanalyse van de situatie van vrouwen en mannen en eventuele ongelijkheden tussen mannen en vrouwen in kaart brengen)
• door de actoren die zich normaal bezig houden met deze beleidsfasen.
• een genderbewuste strategie: door de bevolking niet langer te beschouwen als een homogene groep waarop het beleid op een uniforme manier wordt toegepast, draagt gender mainstreaming ertoe bij dat rekening gehouden wordt met behoeften en verwachtingen van alle burgers: mannen én vrouwen. Gender mainstreaming gaat dus genderbewust te werk, niet genderneutraal.
  • Voorbeeld van eventuele zogenaamde genderneutrale beleidskeuzes die in feite genderongelijkheid in stand houden: Een bepaling dat iedereen een volledig pensioen krijgt na 40 jaar voltijds werken, is in het nadeel van vrouwen omdat ze gemiddeld vaker (noodgedwongen) deeltijds werken of loopbaanonderbreking nemen.

Lees zeker ook: Gender mainstreaming: defenitie, voordelen, wetgeving, et cetera / IGVM

Gender mainstreaming versus Gelijkekansenbeleid

Waar gender mainstreaming als een preventief en continu proces geïntegreerd wordt in alle beleidsdomeinen, wordt het Gelijkekansenbeleid 'curatief' ingezet in een domein waarin ongelijkheden zijn vastgesteld. Door middel van specifieke maatregelen (positieve actie) probeert men deze situatie recht te zetten en de achterstand van vrouwen weg te nemen. Positieve actie is dus tijdelijk van aard: het begint als ongelijkheden worden vastgesteld en het houdt op wanneer de feitelijke gelijkheid gerealiseerd is.

Organisaties of overheden kunnen hun gelijkekansenbeleid combineren met gender mainstreaming, omdat beide strategieën elkaar aanvullen. 

Lees zeker ook: Gender mainstreaming (UN Women)

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek

• Effectiveness of institutional mechanisms for the advancement of gender equality. Review of the implementation of the Beijing Platform for Action in the EU Member States: Main findings / Europees Instituut voor Gendergelijkheid, 2014 - RoSa ex.nr.: P11/632
• Strategic plan 2011-2014 / Equinet: European Network of Equality Bodies, 2014 - RoSa ex.nr.: P11/609
• Gender equality norms in regional governance: transnational dynamics in Europe, South America and Southern Africa / Anne Van Der Vleuten (e.a.), 2014 - RoSa ex.nr.: FII b/1403
• Mainstreaming gender into the policies and the programmes of the institutions of the European Union and EU member states: good practices in gender mainstreaming / Europees Instituut voor Gendergelijkheid, 2013 - RoSa ex.nr.: FII b/1335
  
• The reality of gender mainstreaming implementation: the case of the EU research policy / Lut Mergaert, 2012 - RoSa ex.nr.: FII b/1422
• Gendering the European Union: new approaches to old democratic deficits / Gabriele Abels & Joyce Marie Mushaben, 2012 - RoSa ex.nr.: FII b/1281

• Gender mainstreaming in WHO: where we are now: report of the baseline assessment of the WHO gender strategy 2010 / Wereldgezondheidsorganisatie, 2011
• Compendium of practice on non-discrimination/equality mainstreaming / European Commission. Directorate-General for Justice, 2011 - RoSa ex.nr.: FII b/1267
• Handleiding voor de toepassing van gender mainstreaming binnen de Belgische federale overheid / IGVM, 2009 - RoSa ex.nr.: FIIb/1251
• Gender mainstreaming of employment policies: a comparative review of 30 European countries / European Commission, Social Inclusion and Employment Group of Experts on Gender, 2008 - RoSa ex.nr.: EII b/145
• Manual for gender mainstreaming: employment, social inclusion and social protection policies / European Commission, 2008 - RoSa ex.nr. FII b/1123
• Mainstreaming genderstatistieken en -indicatoren: een uitdaging voor de federale overheid / IGVM, 2007 - RoSa ex.nr.:  FII b/1083
• Politics of the possible: gender mainstreaming and organisational change: experiences from the field / Maitrayee Mukhopadhyay, Gerard Steehouwer, Franz Wong, 2006 - RoSa ex.nr.: FII b/1067