Ada Lovelace
Britse wiskundige, Victoriaanse visionair en de allereerste computerprogrammeur in de wereld
Ada Lovelace is een Britse wiskundige en ware visionair uit het Victoriaanse tijdperk. Ze staat bekend om haar uitvoerige beschrijvingen van de mogelijkheden van de “analytische machine” van haar collega Charles Babbage. Dankzij haar visionaire bevindingen wordt Lovelace erkend als de eerste computerprogrammeur in de wereld. Meer dan een eeuw vóór de eerste computer het levenslicht zag, beschrijft Lovelace namelijk al de basisprincipes van moderne computers, programma’s om symbolen volgens vaste regels te manipuleren met een machine die nog uitgevonden moest worden. Ook was Lovelace bijzonder visionair in haar voorspellingen over de toekomst van die machines. In tegenstelling tot haar tijdgenoten, wist de Britse wiskundige dat computers veel meer zouden doen voor de mens dan enkel wiskundige berekeningen.
Leven
Augusta Ada Byron wordt geboren op 10 december 1815 in een vooraanstaand gezin in Londen. Ze is de dochter van Annabella Milbanke en de bekende Britse dichter Lord Byron. Wanneer hun dochter één maand oud is, scheidt Milbanke van Lord Byron. Hoewel mannen in die tijd automatisch voogdij krijgen in geval van scheiding, neemt Milbanke haar pasgeboren dochter met zich mee, zonder al te veel verzet van Lord Byron. Deze laatste tekent de scheidingsakte en verlaat enkele dagen later het land. De jonge Ada Lovelace zal hem nooit leren kennen.
Haar moeder heeft zelf wiskundeonderwijs genoten en wil voorkomen dat Ada Lovelace dichter wordt zoals haar vader. Ze stuurt haar dochter daarom in de richting van de exacte wetenschappen en zorgt dat ze privéles krijgt. Een van haar mentors is de wiskundige Mary Somerville, die haar aanmoedigt om wiskunde te studeren. Via Somerville komt Lovelace in contact met het werk van mathematicus en uitvinder Charles Babbage, die een voorloper van de computer heeft ontworpen. Het is het begin van een levenslange vriendschap en samenwerking.
Bron foto: WikiCommons
Op 8 juli 1835 trouwt het jonge wiskundewonder met de welgestelde William King. Niet alleen was hij een wetenschapper, maar ook een man van adel. Wanneer hij in 1838 tot Graaf van Lovelace wordt gemaakt, wordt zij dus Gravin van Lovelace. Het koppel krijgt drie kinderen. Op 27 november 1852, wanneer Lovelace nog maar 36 jaar oud is, sterft ze aan kanker
Computerpionier zonder computer
Ada Lovelace ontmoet de uitvinder Charles Babbage in 1833, wanneer ze zeventien jaar oud is. Babbage toont haar een nieuwe soort rekenmachine die hij ontworpen heeft en die hij de “difference engine” noemt. Het is een voorloper van het ontwerp van een meer gesofisticeerde machine, die de “analytical engine” zal heten, maar die nooit echt gebouwd zal worden. Het grondplan van de analytical engine bevat alle elementen van de moderne computer en kan de meest ingewikkelde berekeningen aan. Lovelace is gefascineerd en begint met Babbage te corresponderen om de plannen voor de machines verder te ontwikkelen.
In 1842 beschrijft de Italiaanse wiskundige Menabrea de rekenkundige machine van Babbage in een artikel van twintig bladzijden. Het artikel wordt vervolgens door Ada Lovelace naar het Engels vertaald en uitvoerig becommentarieerd op basis van haar eigen bevindingen en aantekeningen. Het artikel van Lovelace is drie keer zo lang als het originele en wordt in 1843 gepubliceerd, onder de initialen A.A.L, want in die tijd wordt het ongepast geacht voor vrouwen om zich met wiskunde in te laten.
In haar vertaling gaat Ada Lovelace veel verder dan Menabrea en Babbage: ze stelt dat een computer een reeks instructies kan volgen, oftewel een programma. Ze voegt een aantal van zulke programma’s aan het artikel toe, waaronder een complex programma om de serie van de zogenaamde Bernoulli-getallen te berekenen. Andere medewerkers van Babbage hebben al programma’s geschreven, maar die zijn niet in het minst zo uitgebreid of visionair, en evenmin gepubliceerd. Het programma van Lovelace staat daarom vandaag algemeen bekend als het eerste computerprogramma.
Ada Lovelace denkt bovendien dat de machine meer kan dan rekenen. Ze stelt dat de analytical machine op allerlei domeinen een rol kan spelen, waarmee ze het computertijdperk lijkt te voorspellen. Om die reden wordt Lovelace als een visionair gezien.
“De Engine zou kunnen werken met andere dingen dan getallen ... de Engine zou uitgebreide en wetenschappelijke muziekstukken kunnen componeren van elke graad van complexiteit of omvang.” Ada Lovelace
De zogenaamde analytical engine wordt nooit gebouwd, maar de aantekeningen van Lovelace inspireren in de jaren 1940 het werk van Alan Turing voor de eerste moderne computers.
Prijzen en erkenning
Voor haar pionierswerk als computerprogrammeur krijgt Ada Lovelace alsnog postuum erkenning, nadat het Amerikaanse Ministerie van Defensie in 1980 de computertaal ADA naar haar vernoemt.
De British Computer Society reikt de Lovelace-medaille uit aan personen die een buitengewone bijdrage hebben geleverd aan het begrip of de vooruitgang van informatica. De winnaar houdt een openbare lezing, die de Lovelace lecture heet.
In 2009 wordt de Ada Lovelace Day opgericht in Groot-Brittannië door Suw Charman-Anderson, wat al gauw wereldwijde navolging vindt. Op Ada Lovelace Day - de tweede dinsdag van oktober - worden vrouwen en meisjes in STEM (kort voor Science, technology, engineering & mathematics) gevierd. Deze dag vergroot de zichtbaarheid en verwezenlijkingen van vrouwen in wetenschappelijke beroepen en creëert nieuwe rolmodellen om meer meisjes aan te sporen om een carrière in STEM te kiezen.
In Brussel worden sinds 2012 de Ada Awards uitgereikt op initiatief van het Digital Leadership Institute, om excellente meisjes en vrouwen in digitale sectoren wereldwijd te erkennen.
In Nederland brengt de Ada Lovelace Distinguished Lecture Series twee keer per jaar excellente computerwetenschappers van over de hele wereld naar de Universiteit Leiden. De LIACS Distinguished Lecture Series is vernoemd naar Lovelace als erkenning van “de vele manieren waarop haar denken en zienswijze een voorbode was van onze huidige tijd met geavanceerde berekeningen.”
In de pers:
- Ada Lovelace Day: "2020 has been a hard slog" (BBC, 13/10/2020)
- Ada Lovelace Day: We should never forget the first computer programmer (The Independent, 13/10/2020)
- Ada Lovelace, the first tech visionary (The New Yorker, 15/03/2013)
Meer lezen?
- RoSa luistert: Wetenschapheldinnen
- RoSa portret: Mary Somerville, Ada Lovelace's mentor
- RoSa schrijft: Ada Lovelace day 2019
- RoSa kijkt: Kathy Kleiman - "The pioneering women who helped create modern computing"
- Officiële website van Ada Lovelace Day
Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:
- Digital divas: putting the wow into computing for girls / Julie Fisher (e.a.), 2016 – RoSa-ex.nr.: DII 3f/174
- The only woman in the room: why science is still a boys' club / Eileen Pollack, 2015 – RoSa-ex.nr.: DIII3a/75
- Headstrong: 52 women who changed science - and the world / Rachel Swaby, 2015 – RoSa-ex.nr.: EII m/138
- Breaking in: women's accounts of how choices shape stem careers / Ann Wolverton, Lisa Nagaoka & Mimi Wolverton, 2015 – RoSa-ex.nr.: EII a/749
- Daughters of alchemy: women and scientific culture in early modern Italy / Meredith K. Ray, 2015 – RoSa-ex.nr.: EII m/136
- Solving the Equation: The Variables for Women’s Success in Engineering and Computing / Chistianne Corbett, 2015 – RoSa-ex.nr.: dd/1120
- A female genius: how Ada Lovelace, Lord Byron's daughter, started the computer age / James Essinger, 2014 – RoSa-ex.nr.: T/1297