De Iraanse wiskundige Maryam Mirzakhani wint in 2014 als eerste vrouw ooit de Fields Medal, de hoogste prijs voor wiskundigen, voor “haar buitengewone bijdrage aan de dynamica en meetkunde van Riemann-oppervlakken en hun moduliruimtes”. Ze is jarenlang verbonden aan de Universiteit van Princeton en de Universiteit van Stanford.
De Iraanse wiskundige Maryam Mirzakhani wint in 2014 als eerste vrouw ooit de Fields Medal, de hoogste prijs voor wiskundigen, voor “haar buitengewone bijdrage aan de dynamica en meetkunde van Riemann-oppervlakken en hun moduliruimtes”. Ze is jarenlang verbonden aan de Universiteit van Princeton en de Universiteit van Stanford. In juli 2017 overlijdt Maryam Mirzakhani op veertigjarige leeftijd ten gevolge van borstkanker.
Maryam Mirzakhani wordt in 1977 geboren in de Iraanse hoofdstad Teheran. Ze gaat naar de Farzanegan middelbare school. Jaren later wordt Mirzakhani’s naam als eerbetoon toegevoegd aan de officiële naam van de school. Als talentvolle tiener verwerft ze nationale bekendheid door haar prestaties op de Internationale Wiskunde Olympiades van 1994 in Hong Kong en 1995 in Toronto. Op deze laatste olympiade is ze de eerste Iraanse student met een perfecte score. In 1999 behaalt zij haar bachelor in de wiskunde aan de Sharif University of Technology in Teheran. Vervolgens trekt ze naar de Verenigde Staten, waar ze in 2004 haar doctoraat aan de universiteit van Harvard behaalt. Op 31-jarige leeftijd wordt ze hoogleraar aan de universiteit van Stanford, een functie die ze tot haar dood bekleedt. Ze verricht onderzoek naar hyperbolische meetkunde, Ergodische theorie en Symplectische meetkunde.
In 2008 trouwt Mirzakhani met de Tsjechische theoretisch informaticus Jan Vondrák. Vondrák is verbonden aan de Universiteit van Stanford en werkt voor het IBM Almaden Research Center. Samen krijgen ze een dochter, Anahita. Het huwelijk wordt door Iran niet erkend, omdat Vondrák geen moslim is. Dit bemoeilijk familiebezoeken. Mirzakhani krijgt in Iran überhaupt niet altijd erkenning voor haar verdiensten. De Iraanse media berichten relatief weinig over haar en sommigen weigeren haar af te beelden zonder hoofddoek.
In 2017 overlijdt Mirzakhani aan de vier jaar eerder vastgestelde borstkanker die was uitgezaaid naar haar botten. Naar aanleiding van haar dood omschrijft de president van de Universiteit van Stanford omschrijft haar als “een briljant wiskundige en een nederig mens die prijzen alleen accepteerde in de hoop dat het anderen zou inspireren ook haar weg te gaan.”
Mirzakhani specialiseert zich in het begrijpen van de mogelijke patronen op oppervlakken. Een bekend probleem in de wiskunde waarmee zij zich bezighoudt, is de vraag of een biljartbal alle delen van het laken zal passeren, als hij maar lang genoeg blijft rondkaatsen. Ook werkt ze aan diepe wiskundige theorieën waarmee natuurkundigen deeltjes als trillende snaren en membranen voorstellen.
In haar proefschrift bewijst ze een stelling van de mathematische fysicus Edward Witten, over de intersectiegetallen van tautologische klassen op moduliruimten en een asymptotische formule voor het aantal enkelvoudige gesloten geodeten op een compact hyperbolisch oppervlak. Deze bevindingen leveren haar internationale bekendheid en erkenning op in haar academische domein.
Haar latere werk richt zich op Teichmüllerdynamica in een moduliruimte. Opnieuw vindt ze bewijs voor het vermoeden van een andere wiskundige: ze bevestigt dat William Thurstons aardbevingsstroom in een Teichmüller-ruimte ergodisch is.
De Fields Medal – de officiële naam is International Medal for Outstanding Discoveries in Mathematics – is een onderscheiding die sinds 1936 elke vier jaar aan twee tot vier wiskundigen wordt toegekend door de Internationale Wiskundige Unie. De prijs wordt vaak gezien als de belangrijkste onderscheiding binnen de wiskunde en wordt om die reden regelmatig “de Nobelprijs voor de wiskunde” genoemd. Enkel wiskundigen jonger dan veertig komen in aanmerking. Van de 56 laureaten tot 2014 is Maryam Mirzakhani de eerste vrouw alsook de eerste Iraanse. Ze is zich bewust van het belang van haar prijs en wilt een boegbeeld zijn voor andere vrouwen in de wetenschap. “This is a great honor. I will be happy if it encourages young female scientists and mathematicians,” reageert ze op de website van haar universiteit. “I am sure there will be many more women winning this kind of award in coming years.”
Eerder ontvangt Mirzakhani onder meer de Clay Research Award 2014, de 2013 AMS Ruth Lyttle Satter Prize in Mathematics en de AMS Blumenthal Award 2009.