Boekentips over feminisme in Latijns-Amerika
Elke editie van de Uitgelezen zet een vijftiental, al dan niet nieuwe, boeken uit onze collectie in de kijker. De zomereditie van 2023 staat in het licht van feminisme in Latijns-Amerika. Hieronder lees je onze korte besprekingen van een selectie boeken over deze feministische beweging.
Viviana Beatriz MacManus
Disruptive Archives: Feminist Memories of Resistance in Latin America's Dirty Wars
University of Illinois Press, 2020. 196 p.
RoSa-ex.nr.: FI m/338
Ruim dertig jaar na het beëindigen van de militaire dictaturen en gewapende conflicten in Latijns-Amerika blijft de rol die vrouwen speelden in verzetsbewegingen grotendeels onbeschreven. In Disruptive Archives plaatst Beatriz MacManus vrouwen centraal in de politieke strijd. Vrouwen figureren niet zozeer als slachtoffers van staatsgeweld of als aanhangers van revolutionaire bewegingen geleid door mannen, maar als radicale militanten en protagonisten in hun eigen revolutionaire geschiedenis. Hoewel de activisten die MacManus interviewde zich zelden omschreven als feministen, argumenteert de auteur dat hun activisme heersende gendernormen uitdaagde en hun herinneringen aan het politieke geweld een cruciale bijdrage leverden aan de hedendaagse feministische strijd in Latijns-Amerika.
Katherine Marino
Feminism for the Americas: The Making of an International Human Rights Movement
The University of North Carolina Press, 2019. 354 p.
RoSa-ex.nr.: FII m/823
Het idee dat feminisme uitsluitend geworteld is in Europa of de Verenigde Staten wordt in dit boek volledig omvergeworpen. Geschiedkundige Katherine M. Marino laat de lezers kennismaken met een groep opmerkelijke Latijns-Amerikaanse en Caribische vrouwen die met hun hechte vriendschappen en intense rivaliteiten het mondiale feminisme uit een tijdperk van imperialisme, racisme en fascisme loodsen. Dit pan-Amerikaanse netwerk was de drijvende kracht achter een transnationale beweging die opkwam voor stemrecht voor vrouwen, gelijk loon voor gelijk werk, moederschapsrechten en zelfbeschikkingsrecht.
Aída Hurtado & Mrinal Sinha
Beyond Machismo: Intersectional Latino Masculinities
University of Texas Press, 2016. 251 p.
RoSa-ex.nr.: FII a/1182
De term machismo verwijst naar een mannelijk chauvinisme dat in de populaire verbeelding veelal met Latino mannen wordt geassocieerd. Vertrekkende vanuit het Chicana feministisch gedachtegoed schetsen Aída Hurtado en Mrinal Sinha een meer genuanceerd beeld van Latino mannelijkheden. Aan de hand van een intersectionele analyse verhelderen ze hoe ras, sociale klasse, etniciteit en seksualiteit genderrollen bepalen en hoe Latino mannen deze ideeën internaliseren. De auteurs leggen de focus op structurele problemen en verduidelijken hoe Latino mannen kunnen bijdragen aan de strijd voor sociale gelijkheid aan de hand van feministische strategieën en solidariteitsnetwerken.
Cecilia Fajardo-Hill & Andrea Giunta
Radical Women: Latin American Art, 1960-1985
Del Monico Books-Prestel, 2017. 376 p.
RoSa-ex.nr.: GIV2 a/784
Dit boek toont het werk van 120 vrouwelijke kunstenaars en collectieven die actief waren in Latijns-Amerika en de Verenigde Staten tijdens een belangrijke periode in de Latijns-Amerikaanse geschiedenis en de ontwikkeling van de hedendaagse kunst. Met dit overzicht bieden Fajardo-Hill en Giunta erkenning voor de bijdrage aan de hedendaagse kunst van vrouwelijke kunstenaars in Latijns-Amerika en van Latino en Chicano afkomst. Het overzicht van kunstwerken wordt afgewisseld met essays. Sommigen duiden de culturele en politieke context waarin deze kunstenaars werkten, anderen gaan dan weer dieper in op feminisme en kunstgeschiedenis. Een aanrader voor wie meer wil weten over de invloed van vrouwelijke kunstenaars op hedendaagse kunst.
Joshua Nadel & Brenda Elsey
Futbolera. A History of Women and Sports in Latin America
University of Texas Press, 2019. 358 p.
RoSa-ex.nr.: FII m/821
Met de term 'futbolera’ wordt in Zuid-Amerika verwezen naar een meisje of vrouw die (competitief) voetbalt. Futboleras werden tot nu toe grotendeels genegeerd in populaire verhalen over de sport en de bredere Zuid-Amerikaanse sportgeschiedenis. De participatie van vrouwen lijkt te worden genegeerd of wordt afgedaan als een ‘zeer recent fenomeen’. In dit boek dienen de futboleras dan ook als metafoor voor het gebrek aan aandacht voor de ervaringen en praktijken van vrouwen in de dominante sportnarratieven. Het boek werpt een historische blik op deze onderbelichte realiteit. Er is ook aandacht voor andere sporten dan voetbal, maar gezien het belang van de sport in de regio, zegt wat in het voetbal waar te nemen is ook veel over wat in andere sporten gebeurt. Daarnaast biedt de blik op voetbal (waar ook racisme en homofobie alomtegenwoordig zijn) de mogelijkheid om een diepgaande intersectionele blik te werpen op niet enkel ideologieën over gender (‘gepaste vrouwelijkheid’, ‘mannelijke hegemonie’, ‘vrouwelijke gezondheidsrisico’s’, ‘het ideale vrouwenlichaam’, ‘mannelijke monopolies over budgetten en materiaal’, et cetera) maar ook over huidskleur en seksualiteit.
Leigh A. Payne, Julia Zulver & Simón Escoffier [Eds.]
The Right Against Rights in Latin America
Oxford University Press, 2023. 306 p.
RoSa-ex.nr.: FI b/262
Wat gebeurt er wanneer extreemrechts in Latijns-Amerika zich wraakt na ruim twintig jaar links bestuur? Tussen 1990 en 2015 werd ruim driekwart van de Latijns-Amerikaanse bevolking bestuurd door regeringen die een progressievere koers vaarden op het vlak van gendergelijkheid, toegang tot abortus en LHBTQ-rechten. Die ruk naar links, ook gekend als de ‘roze golf’, kwam in 2018 abrupt tot einde wanneer Brazilianen de extreemrechtse politicus Jair Bolsonaro verkozen ondanks zijn openlijk racistische, misogyne en homofobische retoriek. The Right Against Rights in Latin America volgt hoe opeenvolgende conservatieve regeringen in onder andere Chile, Brazilië, Colombia en Bolivia de rechten van historisch uitgesloten groepen zoals vrouwen, holebi’s, trans personen en inheemse volkeren beperken, blokkeren of terugdraaien. Door uiteenlopende rechtse partijen, bewegingen en splintergroepjes te beschouwen als één ‘anti-rechten beweging’, duiden de auteurs van dit boek op het complexe ideologische en institutionele netwerk dat hen verbindt; niet enkel tot elkaar, maar ook tot de ‘New Right’ in de Verenigde Staten. Speciale aandacht wordt besteed aan de cruciale rol die religie, en in bijzonder de wildgroei aan evangelistische kerken, speelt in de culturele oorlog die Latijns-Amerikaans rechts ontketent tegen de zogenaamde ‘gender-ideologie’, de legalisering van abortus en LHTBQ-rechten.
Omar Encarnación
Out in the Periphery. Latin America's Gay Rights Revolution
Oxford University Press, 2016. 243 p.
RoSa-ex.nr.: A m/109
In Latijns-Amerika boekten queer activisten de voorbije jaren verschillende successen op het vlak van seksuele rechten. In 2010 werd het homohuwelijk in Argentinië gelegaliseerd, waarna Brazilië, Uruguay en Colombia volgden. In deze kritische studie bevraagt Encarnación waarom vooruitgang op het vlak van seksuele rechten in Latijns-Amerika veelal wordt toegekend aan buitenlandse en voornamelijk westerse invloeden. Het boek belicht lokale campagnes en het individuele agency van queer activisten in Latijns-Amerika. De auteur rekent zo af met stereotypes die het Westen als centrum van democratie en vrijheid beschouwen en toont aan dat een wisselwerking tussen buitenlandse en binnenlandse invloeden een rol speelt in deze strijd.
Claudia Jares
Dark Tears. LGBTQ Resilience in Latin America
The New Press, 2019. 144 p.
RoSa-ex.nr.: binnenkort beschikbaar
In Dark Tears richt de bekroonde Argentijnse fotograaf en performancekunstenaar Claudia Jares haar lens op de realiteit van queer ervaringen in onder andere Argentinië en Venezuela. Ze onderzoekt vragen over seksualiteit, religie en identiteit aan de hand van verhalen van diverse individuen die worstelen met hun identiteit in een regio die, ondanks de grote vooruitgang op het gebied van LHBTQ+-rechten, nog steeds voornamelijk gevormd wordt door een sterk conservatief christelijk kader, waarbij relaties tussen personen van hetzelfde biologische geslacht veroordeeld worden en het heteronormatieve gezin als norm en doelstelling gezien wordt.
Julia Margaret Zulver
High-Risk Feminism in Colombia
Rutgers University Press, 2022. 194 p.
RoSa-ex.nr.: binnenkort beschikbaar
High-Risk Feminism in Colombia vertelt het verhaal van vrouwen die zich door hun ervaringen met geweld mobiliseren als feministen in het verzet, ook als er groot gevaar dreigt. Het boek documenteert de ervaringen van vrouwenorganisaties die zich verenigen om gendergelijkheid te eisen tijdens en in de nasleep van het gewapende conflict in Colombia (1964-2016). Dit boek kan gezien worden als pionierswerk omdat het vrouwen in oorlogstijden niet bestudeert in hun rol als moeder, verzorger of vredestichter, maar wel als gemobiliseerde feministen.
Jennifer Browdy
Women Writing Resistance: Essays on Latin America and the Caribbean
Boston: Beacon Press, 2017. 220 p.
RoSa-ex.nr.: M/515
In dit boek komen zestien auteurs-activisten aan het woord uit Latijns-Amerika en de Caraïben. In hun essays staan ze uitgebreid stil bij de manieren waarop vrouwen kunnen samenwerken over grenzen van klasse, ras en nationaliteit heen. Enkel intersectioneel activisme, pleiten de auteurs, kan weerstand bieden tegen neoliberalisme, het patriarchaat, staatsterrorisme en witte suprematie. De essays zijn gebundeld in drie hoofdstukken die handelen over respectievelijk een alternatieve benadering van de geschiedenis, de politiek van taal en identiteit, en strategieën om verzet te bieden.
Elizabeth Martínez
De Colores Means All of Us: Latina Views For a Multi-Colored Century
Verso Books, 2017. 266 p.
RoSa-ex.nr.: FII b/1477
Het lovende voorwoord van niemand minder dan Angela Davis schept grote verwachtingen, maar met meer dan dertig jaar ervaring in verschillende sociale en protestbewegingen op de teller en een scherpe pen weet de Chicana feminist, activist en auteur Elizabeth Martínez ze toch te overtreffen. De Colores Means All of Us is een indrukwekkende beschrijving van hedendaagse ontwikkelingen van progressief activisme in de Amerika’s. Inspirerend en hoopgevend met verhalen van glorie en gewonnen strijd, maar ook nuchter en waakzaam in haar relaas over het vele tijdrovende, soms langdradige en ronduit saaie werk dat aan dergelijke overwinningen (en nederlagen) voorafgaat, roept Martínez lezers op om deel uit te maken van de sociale geschiedenis die vandaag geschreven wordt.
Marie-Eve Carrier-Moisan
Gringo Love. Stories of Sex Tourism in Brazil
University of Toronto Press, 2020. 196 p.
RoSa-ex.nr.: Q/256
Deze graphic novel beschrijft de relaties tussen lokale vrouwen en witte toeristen (gringos) in Brazilië in de context van zogenaamd sekstoerisme. Dit boek is het resultaat van een veldonderzoek naar sociale ongelijkheden naar aanleiding van het WK voetbal in 2014 en de Olympische Spelen in 2016. De vrouwen die aan bod komen hebben verschillende ervaringen, maar delen een vergelijkbaar verlangen om te ontsnappen aan de sociale omstandigheden van hun leven in Brazilië. Gringo Love verkent de hoop, dromen en realiteiten van deze vrouwen tegen een achtergrond van diepe sociale ongelijkheid. Het grafische verhaal wordt gecombineerd met analyses en contextuele discussies die lezers aanmoedigen om hun begrip van deze sociale ongelijkheden te verruimen.
Jane Marcus-Delgado
The Politics of Abortion in Latin America. Public Debates, Private Lives
Lynne Riener Publishers, 2020. 181 p.
RoSa-ex.nr.: binnenkort beschikbaar
Abortus blijft tot vandaag een van de meest controversiële onderwerpen in Latijns-Amerika. Jane Marcus-Delgado, professor in de Politieke wetenschappen aan het College of Staten Island (CUNY), onderzoekt in dit boek welke actoren mee vorm geven aan het publieke debat rond abortusrechten en welke strategieën politici, grassroots activisten en NGO’s daarbij inzetten. In haar onderzoek focust Marcus-Delgado op de impact van het groeiende aantal wereldsteden in de regio en hun verhouding ten opzichte van de staat, evenals de vele manieren waarop de internationale gemeenschap Latijns-Amerikaanse politiek, wetgeving en beleidsvorming rond dit specifieke thema kan beïnvloeden.
Shannon Speed
Incarcerated Stories. Indigenous Women Migrants and Violence in the Settler-Capitalist State
University of North Carolina Press, 2019. 176 p.
RoSa-ex.nr.: FI b/266
Vrouwen die vanuit Centraal-Amerika en Mexico naar de Verenigde Staten emigreren worden geconfronteerd met schrijnende ervaringen van geweld voor, tijdens en na hun migratie. Uiteraard maken niet enkel vrouwen met een migratieverhaal dit mee. Professor genderstudies en antropologie Shannon Speed betoogt in dit boek echter dat vrouwen lijden onder een onevenredige kwetsbaarheid voor neoliberaal economisch en politiek beleid en praktijken, zowel in hun landen van herkomst als in de Verenigde Staten. De auteur noemt deze kwetsbaarheid "neoliberaal multicriminalisme" en linkt deze realiteit aan koloniale structuren van onteigening en eliminatie. De auteur tracht aan te tonen dat de kwetsbaarheid van deze vrouwen - voor zowel individueel als staatsgeweld - niet is geworteld in het gebrek aan individuele keuzevrijheid. Hun kwetsbaarheid is eerder een structurele toestand, gecreëerd en versterkt door het koloniale systeem dat consequent gebruikmaakt van zowel raciale als genderideologieën.
Women Resisting Violence Collective
Women Resisting Violence. Voices and Experiences from Latin America
Practical Action Publishing, 2022. 160 p.
RoSa-ex.nr.: FIII l/14
Door middel van casestudies en interviews met vrouwelijke leiders in Latijns-Amerika worden verschillende en samenhangende vormen van gendergerelateerd geweld tegen vrouwen besproken vanuit een intersectioneel perspectief. Het boek legt daarbij niet enkel de focus op individuele ervaringen met geweld, maar ook op strategieën die vrouwen gebruiken om weerstand te bieden tegen dit geweld.
Simone Bohn & Charmain Levy
Twenty-First-Century Feminismos. Women's Movements in Latin America and the Caribbean
McGill-Queen’s University Press, 2021. 272 p.
RoSa-ex.nr.: FII b/1483
In Twenty-First-Century Feminismos brengen de auteurs feministische mobilisatie in kaart binnen verschillende sociale en politieke contexten. Dit doen de auteurs aan de hand van tien casestudies in Argentinië, Brazilië, Chili, Colombia, El Salvador, Haïti, Mexico en Uruguay. Het boek zoomt in op de gelijkenissen, verschillen en uitdagingen in de (lokale) strijd(en) voor gendergelijkheid.
Arturo J. Aldama & Frederick Luis Aldama
Decolonizing Latinx Masculinities
University of Arizona Press, 2020. 352 p.
RoSa-ex.nr.: FI a/623
In deze bundel van essays onderzoeken achttien auteurs op een creatieve, wetenschappelijke of hybride manier hoe erfenissen van kolonisatie en kapitalistische uitbuiting en onderdrukking schadelijke vormen van mannelijkheid hebben gecreëerd die de mogelijkheden van jonge Latinx individuen blijven beperken. De auteurs trachten alle culturele fenomenen te identificeren die collectief reductieve en destructieve (en enkel op het binaire v/m gerichte) constructies van mannelijkheid (re)creëren, die op hun beurt leiden tot vrouwenhaat en homofobie. Daarnaast wordt in het boek ook de nodige ruimte geboden aan het blootleggen van praktijken die deze restrictieve en schadelijke noties van mannelijkheid aankaarten, uitdagen en ruimer belichten. Denk bijvoorbeeld aan queer Latinx rodeo-praktijken of een non-binaire blik op de notie mannelijkheid.
Andrea Giunta
The Political Body. Stories on Art, Feminism, and Emancipation in Latin America
University of California Press, 2023. 304 p.
RoSa-ex.nr.: GIV1 a/72
In The Political Body onderzoekt kunsthistorica Andrea Giunta gender en macht in het werk van Latijns-Amerikaanse kunstenaars van de jaren 1960 tot nu. Van schilderijen over films tot fotografie en performance: deze kunstenaars stellen de sociale positie van vrouwen in vraag en creëren symbolische strategieën van verzet tegen dictaturen, racisme en marginalisatie. In dit boek komen thema's als zichtbaarheid, subjectiviteit, empathie en bevrijding aan bod. Kortom: Giunta vertelt de geschiedenis van feministische kunst in Latijns-Amerika.
Cora Fernandez Ander
Fighting for Abortion Rights in Latin America: Social Movements, State Allies and Institutions
Routledge, 2020. 204 p.
RoSa-ex.nr.: FII m/864
In deze gedetailleerde vergelijkende studie van Argentinië, Chili en Uruguay buigt Cora Fernández Ander (Assistant Professor in Comparative Politics aan Mount Holyoke College) zich over de radicaal verschillende abortuswetgevingen en de voortdurende strijd voor reproductieve rechten in deze drie exemplaire Latijns-Amerikaanse landen. Met oog voor de vele culturele en socio-economische verschillen en de uiteenlopende recente politieke geschiedenissen maakt de auteur de balans op van de (f)actoren die geleid hebben tot de huidige stand van zaken. De rol van sociale bewegingen - niet in het minst de feministische protestbewegingen - en hun verhouding ten opzichte van religie en het politiek bestuur staan daarbij centraal. Fernández Anders’ analyse biedt zowel inzicht in de huidige institutionele dynamieken als een hoopgevende vooruitblik in de zoektocht naar mogelijke strategieën voor de weg voorwaarts.
Meer weten?
- Uitgelezen Zomer 2023: Feminisme in Latijns-Amerika
- RoSa thema: Feminicide
- RoSa leest: Not One Less. Mourning, Disobedience and Desire - María Pía López
- RoSa leest: Borderlands/La Frontera - Gloria Anzaldúa
- RoSa luistert: Women Resisting Violence podcast van het Latin American Bureau