Wanda Díaz-Merced

De Puerto Ricaanse Wanda Díaz-Merced is sterrenkundige en astrofysica. Als sterrenkundige, of astronoom, onderzoekt ze de sterren en sterrenstelsels zelf. Als astrofysica onderzoekt ze hoe die sterren en dat sterrenstelsel werken. 

Díaz-Merced behaalt een bachelordiploma in de fysica aan de Universiteit van Puerto Rico in San Juan, Puerto Rico. Ze doorloopt stage-onderzoek in de astrofysica aan het gerenommeerde Goddard Spaceflight Centre van National Aeronautics and Space Administration (NASA) in Greenbelt, Maryland (VS). Daar analyseert ze jarenlang de zonnewind. Dat doet ze als lid van de afdeling heliofysica, een tak van de fysica die zich - kort door de bocht - focust op de energie in de ruimte. Later behaalt Díaz-Merced een doctoraat in Computer Science aan de University of Glasgow in Schotland.

Bron foto:screenshot uit TEDxTalk

De inzichten die Wanda Díaz-Merced opdoet binnen het vakgebied van de Computer Science zullen een centrale plek opnemen binnen haar onderzoek voor de astrofysica en astronomie. Ze specialiseert zich met name op het gebruik van Human Computer Interaction, waarvan het basisdoel is om de interactie tussen gebruikers en computers te verbeteren door computers gebruiksvriendelijker te maken en ontvankelijker te maken voor de behoeften van de gebruiker. Deze kennis zal vitaal blijken in haar onderzoek rond sonificatie. 

Tegenwoordig specialiseert Díaz-Merced zich als onderzoeker in het gebruik van audio in telemetrie (het op afstand meten van bepaalde parameters) in de ruimtewetenschap. 

Al op jonge leeftijd geprikkeld door de wetenschap

Wanda Díaz-Merced wordt geboren in Gurabo in het Oosten van Puerto Rico. Ze toont al vroeg interesse in alles wat met wetenschap te maken heeft. Zo is één van de favoriete spelletjes van haar en haar zus als kind om in een fictief ruimtevaartuig door het sterrenstelsel te reizen. Ze begint echter pas echt over carrièremogelijkheden in de wetenschap na te denken wanneer ze in haar lagere middelbare schoolperiode de tweede prijs wint op een wetenschappelijke beurs. Een wetenschappelijk hogere studie is dan ook de logische volgende stap. 

Díaz-Merced wordt ziend geboren, maar vanaf haar tienerjaren begint haar visuele vermogen stapsgewijs achteruit te gaan tot ze in haar twintiger jaren volledig blind wordt. Ze is op dat moment als bachelorstudent fysica betrokken aan de Universiteit van Puerto Rico. Vastberaden om haar studie af te maken gaat ze op zoek naar andere manieren om de beschikbare data (die zo broodnodig is voor de onderzoekstaken die haar interesseren) te analyseren. Geïnspireerd door het horen van een live audio-weergave van een zonnestraal, besluit ze zich toe te wijden aan de analyse van geluid. 

Data die enkel wordt onthuld door geluid

Sinds het begin van de jaren 2000 geldt Wanda Díaz-Merced als een pionier binnen de astronomie en de astrofysica, twee vakgebieden die gekend staan voor het extensief gebruik van spectaculaire beelden en visualisaties van datgene dat onder de loep wordt genomen. 

Met andere woorden, astronomie en astrofysica zijn vakgebieden die bij uitstek gelimiteerd blijven tot onderzoeksgebieden voor zij die visueel leren of zij die kunnen zien. Díaz-Merced, die zelf stapsgewijs haar zicht verloor, realiseert echter een manier om deze exclusiviteit te doorbreken: ze maakt gebruik van sonificatie om haar onderzoek te doen. 

Los van het feit dat sonificatie haar als blinde wetenschapper in staat stelt haar onderzoek te realiseren, is Díaz-Merced er ook van overtuigt dat andere - niet blinde, slechtziende of op zicht geviseerde - onderzoekers tot nieuwe inzichten kunnen komen door andere zintuigen - dan enkel zicht - te gebruiken in onderzoek. Het stelt ons, volgens Díaz-Merced, in staat om voorbij te gaan aan methodologische vooroordelen die gepaard gaan met het enkel visueel beoordelen van data. 

Wanda Díaz-Merced ontdekt tijdens haar onderzoek niet enkel dat er wel degelijk meer toegankelijke manieren bestaan om haar werk te kunnen voltooien, maar realiseert ook dat ze haar gehoor kan gebruiken om data bloot te leggen die enkel onthuld wordt door geluid. Het gaat meer in detail over patronen in complexe stellaire radiogegevens detecteren en verbanden ontdekken die door grafieken en visuele representaties worden verdoezeld en dus niet (goed) worden opgemerkt. 

Toegankelijker, inclusiever, maar ook inhoudelijke verrijking

Het omzetten van wetenschappelijke gegevens in audiorepresentaties wordt kortweg sonificatie genoemd. Dit is geen nieuwe techniek, ook niet wat betreft onderzoek naar de kosmos. Al in de jaren 1930 wordt er gebruik van gemaakt, en de eerste vermeldingen kunnen teruggebracht worden tot ruimteonderzoek eind negentiende eeuw. Wat maakt Díaz-Merced’s werk dan zo baanbrekend? 

Tijdens haar stageperiode bij NASA wordt Wanda Díaz-Merced door haar mentor gevraagd een concrete sonificatietool op te zetten die het mogelijk moet maken om mensen met gelimiteerd of geen gezichtsvermogen toch kennis te laten maken met, en onderzoek te laten doen naar astronomische data. Het concrete doel voor Díaz-merced is het ontwikkelen van nieuwe software die astronomische data omzet in geluid (toonhoogte, ritme, volume) waardoor het mogelijk wordt deze data op een effectieve manier te gebruiken voor astronomisch en astrofysisch onderzoek. 

Geen evidente missie, maar wel één waar Wanda Díaz-Merced in slaagt, in 2013. De focus van haar onderzoek is op dat moment om mensen zonder of met gelimiteerd zicht toegang tot de data te verlenen. Dit doet ze voor jongeren die blind of slechtziend geboren worden of hun zicht geleidelijk aan verliezen voor ze gaan studeren of een job kunnen uitoefenen, maar evenzeer ook voor onderzoekers die door ouderdom, ziekte of andere redenen hun gezichtsvermogen (deels) verliezen. Het stelt hen namelijk in staat (langer) hun job te blijven doen dan dat dit tot dan toe het geval was. 

Wat al snel duidelijk wordt is dat de techniek en bijhorende software die Díaz-Merced ontwikkelt niet enkel mensen zonder of met gelimiteerd zicht (beter) in staat stelt om aan astronomie of astrofysica te doen, maar dat het ook het bredere veld nieuwe inzichten kan opleveren. De inzichten van Díaz-Merced helpen dus niet enkel haar vakgebied toegankelijker en inclusiever te maken, maar stellen haar ook in staat een vitale inhoudelijke bijdrage te leveren.

Ambassadeur van sonificatie & toegankelijkheid

In recente jaren focust Díaz-Merced zich op het breder bekend maken van het nut van sonificatie voor alle astronomen en astrofysici.

Daarnaast blijft Díaz-Merced de wereld rondreizen om gelijke toegang tot, en deelname aan de astronomie en astrofysica te bestuderen en te promoten. Dit doet ze vanuit verschillende posities. 

Vijf jaar lang is Díaz-Merced werkzaam als sterrenkundige bij de International Astronomical Union (IAU) waar ze actief is aan het Office for Astronomy Outreach in Mitaka, Japan, meer bepaald als associate van het Executive Committee WG Astronomy for Equity and Inclusion (2016-2021). Missie van de in 1919 opgerichte IAU: “to promote and safeguard the science of astronomy in all its aspects, including research, communication, education and development, through international cooperation”. Een van de belangrijkste speerpunten van de IAU is het inrichten van wetenschappelijke bijeenkomsten. In november 2019 is Díaz-Merced mede-organisator van IAU’s eerste symposium specifiek gericht op het thema diversiteit en inclusie: Astronomy for Equity, Diversity and Inclusion.

In 2020 volgt een onderzoekspositie aan de Amerikaanse University of Colorado Boulder. Ook in deze positie richt Díaz-Merced zich op toegankelijkheid. Daarnaast is ze werkzaam bij het European Gravitational-Wave Observatory (EGO) in Cascina, Italië. Daar is ze met name betrokken bij REINFORCE, een project dat inzet op “minimizing the knowledge gap between Large Research Infrastructures and Society through Citizen Science”. Simultaan is Wanda Díaz-Merced actief bij het Amerikaanse Harvard Smithsonian Center for Astrophysics in Cambridge, Massachusetts (VS). Tot slot fungeert ze ook als ere-ambassadeur van Soka University in Tokio, Japan. 

Eerder was Wanda Díaz betrokken bij het Zuid-Afrikaanse Astronomical Observatory (SAAO) in Kaapstad, Zuid-Afrika, en het National Astronomical Observatory van Japan (NAOJ). Voor het SAAO was ze actief in het Office of Astronomy for Development waar ze de leiding had over het project AstroSense, wederom een project gericht op het toegankelijker maken van de astronomie. 

Astronomie als toegankelijke manier om interesse voor STEM te prikkelen

Waar de krachtinspanningen van Díaz-Merced zich voornamelijk focussen op enerzijds het toegankelijker maken van haar eigen vakgebied en anderzijds inzetten op bekendmaking van de impact die inclusieve maatregelen ook voor het bredere veld kunnen hebben, stopt haar engagement daar niet. Door de jaren heen heeft Wanda Díaz-Merced beseft dat haar vakgebied ook een toegankelijke en laagdrempelige ‘tool’ kan zijn om de algemene interesse voor STEM bij jongeren te prikkelen.

In 2011 is Díaz-Merced één van zeven doctoraatsstudenten die als eerste de daarna jaarlijks uitgereikte European Scholarship for Students with Disabilities van Google mag ontvangen. In 2017 mag Wanda Díaz-Merced de Estrella Luike prijs in ontvangst nemen als erkenning voor haar pionierswerk binnen de astronomie. 

In de pers:

• Podcast | The Blind Astronomer (BBC 4, 15/09/2022)
• Video | Sound in the Future of Space Sciences (Wanda Díaz-Merced voor NASA, 01/09/2022)
• How One Astronomer Hears the Universe (Nature, 13/01/2020) 
• Video | How a Blind Astronomer Found a Way to Hear the Stars (TEDxTalk Wanda Diaz-Merced, 2016)
• Making Astronomy Accessible for the Visually Impaired (Wanda Díaz-Merced in Scientific American, 22/09/2014)

Meer weten? 

• RoSa rolmodel: Vera Rubin (1928-2016), pionier in de sterrenkunde en ontdekker van donkere materie
• RoSa rolmodel: Mary Somerville (1780-1872), wiskundige, astronoom en aardrijkskundige
• RoSa rolmodel: Hypatia van Alexandrië (ca. 365-415), Grieks filosoof, wiskundige en sterrenkundige

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:

• Latinitas: Celebrating 40 Big Dreamers / Juliet Menéndez, 2021 - RoSa ex/nr.: verwacht in de RoSa-bibliotheek
• Disability visibility : first-person stories from the twenty-first century / Alice Wong (Ed.), 2020 - RoSa-ex.nr.: FII k/5