25.02 | Social freezing
RoSa vzw licht elke twee weken een specifiek gendergerelateerd thema uit of bespreekt de genderdimensie van een actueel thema. Deze week zoomen we in op de implicaties van de coronacrisis op gezinsplanning, en in het bijzonder op social freezing: het invriezen van eicellen om sociale redenen.
Gepubliceerd op 25/02/2021
Bron foto: Rodolfo Barreto op Unsplash
De laatste weken kon je in de media heel wat lezen over de babyboom die zou plaatsvinden ten gevolge van de coronacrisis en de daarbij horende lockdowns. Maar is het beeld dat meer mensen in deze periode kiezen voor een kind wel correct?
Babyboom of babybust?
Er zijn indicatoren die erop wijzen dat het plaatje van de babyboom een stuk genuanceerder is. Gegevens die De Morgen bij het Rijksregister opvroeg, tonen aan dat er tijdens de coronacrisis vermoedelijk meer relaties op de klippen liepen dan vorige jaren. Huwelijken althans wel: in de databank werden tot en met november 2020 over de drie gewesten heen al 29.216 scheidingen gemeld. Dat waren er, zonder de maand december, een dikke zeshonderd meer dan in heel 2019, toen er 28.534 registraties waren. Een groter aantal scheidingen kan resulteren in minder zwangerschappen.
Het Amerikaanse blad The Lily stelt dat de pandemie ook aanleiding kan geven om een kinderwens uit te stellen of zelfs te besluiten helemaal geen kinderen te krijgen. De pandemie en de daaruit voortvloeiende financiële tol, met bijkomend de sluiting van scholen en kinderdagverblijven, hebben nu eenmaal invloed op gezinsplanning. Uit in december 2020 gepubliceerde onderzoeksresultaten van Modern Fertility, een Amerikaans bedrijf dat vruchtbaarheidstesten aanbiedt, blijkt dat maar liefst 30% van de 4.000 ondervraagde personen hun vruchtbaarheidsplannen wijzigden als gevolg van de pandemie. Van die groep stelt bijna de helft hun kinderwens voorlopig uit. In een rapport van het Brookings Institution van juni schatten economen dat de recessie ten gevolge van de pandemie zou kunnen leiden tot 300.000 tot 500.000 minder geboorten in de Verenigde Staten in 2021, wat neerkomt op een daling van 8% tot 13% ten opzichte van het aantal geboorten in 2019.
Vanuit Frankrijk komen er vergelijkbare berichten. In Frankrijk geeft 50,7% van de mensen aan hun kinderwens te hebben uitgesteld, en 17,3% dat zij er volledig van hebben afgezien. Een studie wijst er bovendien op dat lockdowns het vinden van een partner bemoeilijken en maken dat mensen die een relatie hebben meer stress en drukte ervaren, wat kinderplannen in de weg kan staan. Daardoor zou er negen maanden na de eerste lockdown in maart 2020 zelfs 2% minder baby’s geboren zijn dan in die maand in 2019. Lockdowns leiden dus niet per se tot babybooms.
Fertiliteitshulp op pauze
In het bijzonder voor wie geen partner heeft en/of niet zonder medische hulp een kind kan krijgen, beperkt de pandemie de mogelijkheden. Fertiliteitsbehandelingen, zoals IVF, werden als niet-dringende zorg gezien en daardoor in heel wat landen tijdelijk opgeschort. Ook het UZ Jette, de grootste fertiliteitskliniek in ons land, moest 1.500 behandelingen opschorten door corona. Hun medewerkers werden ingezet op de Covid-afdelingen. De kliniek voert jaarlijks tussen de 5.000 en 6.000 behandelingen uit. In heel wat landen sloten fertiliteitsklinieken tout court de deuren tijdens de lockdowns en wie voor een behandeling naar het buitenland moest of wilde – een optie die soms gekozen wordt omdat de kosten van fertiliteitsbehandelingen sterk kunnen verschillen per land – kon niet altijd reizen. Dat geldt dan ook vaak voor homostellen die voor draagmoederschap op het buitenland zijn aangewezen, zoals Bart en Olivier, die in mei 2020 getuigden hoe ze geen toelating kregen om naar de VS te reizen voor de geboorte van hun kind.
De vzw Kinderwens begon een online project om wensouders op te vangen tijdens de coronacrisis. Er komen dagelijks mails en telefoons van mensen die radeloos zijn, zegt oprichter Shanti Van Genechten op 4 januari in De Morgen. In hetzelfde artikel getuigen vier vrouwen hoe corona hun kinderwens fnuikte.
Voor enkele van de geïnterviewde vrouwen betekent dit “verloren” jaar mogelijk dat hun kinderwens niet meer in vervulling kan gaan want de biologische klok stopt niet.
Herman Tournaye, diensthoofd van het Centrum voor Reproductieve Geneeskunde van UZ Brussel, zegt in De Morgen geschrokken te zijn van de paniek en de boosheid die de coronacrisis bij sommige patiënten losmaakte. Hij hoopt dat corona onze perceptie van de biologische klok heeft scherpgesteld. “Wie weet is dit zelfs niet de enige keer dat we met een dergelijke pandemie te maken krijgen. Het advies om je kinderwens niet uit te stellen is relevanter dan ooit.” Tegelijk waarschuwt Tournaye voor het culpabiliseren: “Het is een foutief cliché dat vrouwen pas op latere leeftijd aan kinderen beginnen omdat ze hun carrière voorrang gaven. Ik zie vooral veel vrouwen én mannen die niet eerder de juiste partner vonden.”
Social freezing: niet voor iedereen (toegankelijk)
Het enige hulpmiddel waarmee vrouwen wat tijd kunnen kopen, is social freezing, het invriezen van eicellen voor later gebruik om niet-medische redenen. In België wordt sinds 2009 aan social freezing gedaan. Steeds meer mensen laten sindsdien eicellen invriezen. In 2010 werden er 39 behandelingen uitgevoerd, in 2018 waren dat er al meer dan 200 behandelingen. Het gaat hier overigens over het aantal behandelingen en niet over het aantal patiënten, want sommigen laten per jaar twee keer hun eicellen invriezen.
Hoewel social freezing dus aan populariteit wint, is deze methode lang niet voor iedereen toegankelijk.De procedure wordt niet terugbetaald en omvat consultaties bij een arts en psycholoog, medicatie voor ovariële stimulatie en het eenmalig of meermaals wegnemen van eicellen. Ook zijn er kosten verbonden aan het invriezen en bewaren van de eicellen.
De kosten van de hele procedure liggen tussen de €1500 en €2500. Bovendien zijn er soms meerdere behandelingen nodig.
De procedure biedt uiteindelijk ook geen garantie op een kind. Hoe hoog de slaagkansen zijn, hangt voor een deel af van de leeftijd waarop de eicellen worden ingevroren. Hoe vroeger dit gebeurt, hoe beter. De gemiddelde leeftijd waarop de procedure uitgevoerd wordt, ligt rond 35 jaar. Sommige fertiliteitscentra raden af om nog in te vriezen na 37 jaar, omwille van het kwaliteitsverlies. Wie jonger is, ziet echter vaak (nog) geen noodzaak om de procedure op te starten. De eicellen langer bewaren, kost bovendien meer geld.
Dat maakt de beslissing om de procedure wel of niet te starten, en wanneer, niet eenvoudig. Een beperkte groep kiest voor social freezing en uit onderzoek blijkt dat zij meestal wit, alleenstaand, hetero, langer opgeleid en financieel onafhankelijk zijn. Dat terwijl social freezing voor iedere persoon met vrouwelijke reproductieve organen in sommige gevallen uitkomst kan bieden in de gezinsplanning, ongeacht huidskleur, gender, geaardheid of socio-economische status. Voor sommige trans personen die biologische kinderen willen, kan de procedure bijvoorbeeld uitkomst bieden voordat zij in transitie gaan.
Naast financiële redenen speelt ook beeldvorming een rol, schrijft Michiel De Proost, ethicus aan de VUB, in een column voor De Maakbare Mens. Communicatie over social freezing gaat vaak uit van een stereotiep beeld van witte, lang opgeleide vrouwen die omwille van een veeleisende carrière hun kinderwens zouden uitstellen.
Ook maatschappelijke attitudes spelen een rol. Wie eicellen laat invriezen voorafgaand aan een chemokuur die de vruchtbaarheid kan verminderen, kan vaak op meer begrip rekenen dan iemand die hiervoor kiest om sociale redenen. Een recente studie in Nederland identificeerde uiteenlopende opvattingen over wanneer en hoe mensen kinderen zouden moeten krijgen, wie toegang zou moeten krijgen tot het invriezen van eicellen, wie ervoor zou moeten betalen en wie deze beslissingen zou moeten nemen. De resultaten maken duidelijk dat er uiteenlopende ideeën leven over het “ideale moment” om een gezin te stichten, en over de ideale omstandigheden in dit verband. Deze soms conflicterende opvattingen en de druk die wensouders daardoor ervaren, maken het nemen van een beslissing niet altijd eenvoudiger.
Stilaan meer aandacht voor relatief ongekende optie
Een ander obstakel is dat social freezing lang niet bij iedereen bekend is. Hoewel er in de media regelmatig getuigenissen over bijvoorbeeld IVF gedeeld worden, is dat minder het geval bij social freezing. Wat mogelijk nog minder geweten is, is dat de kwaliteit van zaadcellen eveneens met de leeftijd achteruit gaat en dat ook zaadcellen kunnen worden ingevroren om zowel medische als sociale redenen.
De lockdowns brachten meer mediabelangstelling voor social freezing en nu lijkt er ook meer vraag te zijn naar de procedure, zo berichten Britse media. In Vlaanderen publiceerde Het Laatste Nieuws op 14 januari de getuigenis van Julie* (33), die omwille van de coronacrisis besloot om haar eicellen te laten invriezen. Ook De Standaard schonk aandacht aan het thema en publiceerde op 25 januari de getuigenis van advocaat Steffie De Backer (32) die haar eicellen liet invriezen om van alle druk af te zijn en een kinderwens te kunnen laten groeien, los van de tijd.
Meer lezen?
- RoSa thema: Kinderwens
- Gender in de Pers 22/03/2019: Kinderkeuze en kinderwens
In de pers:
- Steeds meer gezinnen houden het bij één kind. Hoe pakt dat uit voor dat kind? (De Morgen, 20/02/2021)
- Fidan Ekiz (44) drukt vrouwen op het hart: “Vries je eitjes in, had ik het maar gedaan” (Linda, 14/02/2021)
- Covid: Claims vaccinations harm fertility unfounded (BBC News, 13/02/2021)
- Coronavirus Hasn't Led To The Baby Boom That Was Anticipated, According To A New Study (Forbes, 03/02/2021)
- No ‘COVID-baby-boom’ for Poland (Euractiv, 01/02/2021)
- Should I Freeze My Eggs During The COVID-19 Pandemic? (Huffpost, 15/12/2020)
- COVID-19 leads to more women freezing their eggs (BioNews, 29/10/2020)
- Ongewenste kinderwens – Berten Vanderbruggen verbeeldt zijn toekomstige vaderschap. Alleen: hij is homo én alleenstaand (De Standaard, 12/10/2020)
- Steeds meer vrouwen laten hun eicellen invriezen: “Wees er op tijd bij”, waarschuwen experts (Goed Gevoel, 29/09/2020)
- Hoe vier je vaderdag met een onvervulde kinderwens? (De Morgen, 09/06/2019)
Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:
- Governed through choice: autonomy, technology and the politics of reproduction / Jennifer M. Denbow, 2015 – RoSa-ex.nr.: C b/98
- A Sociology of Family Life: Change and Diversity in Intimate Relations / Deborah Chambers, 2012 – RoSa-ex.nr.: A d/111
- Baby blue: zinderend leven: van diepvriesei tot levende proefbuis / Paul Devroey, 2012 – RoSa-ex.nr.: C h/48
- Why have children? The ethical debate / Christine Overall, 2012 – RoSa-ex.nr.: FII h/404
- Baby op bestelling: de zoektocht van een uitstelmoeder / Rachel Lehmann-Haupt, 2009 – RoSa-ex.nr.: DIII2 a/112
- Creating a life: professional women and the quest for children / Sylvia Ann Hewlett, 2002 – RoSa-ex.nr.: DIII2 a/67